Komentarz do Słowa Bożego 4 Niedziela Wielkiego Postu

CZWARTA NIEDZIELA PRZYGOTOWANIA PASCHALNEGO

1 Sm 16, 1b.6-7.10-13a; Ps 23; Ef 5, 8-14;

J 9, 1.6-9.13-17.34-38

Jezus, przechodząc, ujrzał pewnego człowieka, niewidomego od urodzenia. Uczniowie Jego zadali Mu pytanie: „Rabbi, kto zgrzeszył, że się urodził niewidomy – on czy jego rodzice?” Jezus odpowiedział: „Ani on nie zgrzeszył, ani rodzice jego, ale stało się tak, aby się na nim objawiły sprawy Boże. Trzeba nam pełnić dzieła Tego, który Mnie posłał, dopóki jest dzień. Nadchodzi noc, kiedy nikt nie będzie mógł działać. Jak długo jestem na świecie, jestem światłością świata”. To powiedziawszy, splunął na ziemię, uczynił błoto ze śliny i nałożył je na oczy niewidomego, i rzekł do niego: „Idź, obmyj się w sadzawce Siloam” – co się tłumaczy: Posłany. On więc odszedł, obmył się i wrócił, widząc. A sąsiedzi i ci, którzy przedtem widywali go jako żebraka, mówili: „Czyż to nie jest ten, który siedzi i żebrze?” Jedni twierdzili: „Tak, to jest ten”, a inni przeczyli: „Nie, jest tylko do tamtego podobny”. On zaś mówił: „To ja jestem”. Mówili więc do niego: „Jakżeż oczy ci się otworzyły?” On odpowiedział: „Człowiek, zwany Jezusem, uczynił błoto, pomazał moje oczy i rzekł do mnie: „Idź do sadzawki Siloam i obmyj się”. Poszedłem więc, obmyłem się i przejrzałem”. Rzekli do niego: „Gdzież On jest?” Odrzekł: „Nie wiem”. Zaprowadzili więc tego człowieka, niedawno jeszcze niewidomego, do faryzeuszów. A tego dnia, w którym Jezus uczynił błoto i otworzył mu oczy, był szabat. I znów faryzeusze pytali go o to, w jaki sposób przejrzał. Powiedział do nich: „Położył mi błoto na oczy, obmyłem się i widzę”. Niektórzy więc spośród faryzeuszów rzekli: „Człowiek ten nie jest od Boga, bo nie zachowuje szabatu”. Inni powiedzieli: „Ale w jaki sposób człowiek grzeszny może czynić takie znaki?” I powstał wśród nich rozłam. Ponownie więc zwrócili się do niewidomego: „A ty, co o Nim mówisz, jako że ci otworzył oczy?” Odpowiedział: „To prorok”. Żydzi jednak nie uwierzyli, że był niewidomy i że przejrzał, aż przywołali rodziców tego, który przejrzał; i wypytywali ich, mówiąc: „Czy waszym synem jest ten, o którym twierdzicie, że się niewidomy urodził? W jaki to sposób teraz widzi?” Rodzice zaś jego tak odpowiedzieli: „Wiemy, że to jest nasz syn i że się urodził niewidomy. Nie wiemy, jak się to stało, że teraz widzi; nie wiemy także, kto mu otworzył oczy. Zapytajcie jego samego, ma swoje lata, będzie mówił sam za siebie”. Tak powiedzieli jego rodzice, gdyż bali się Żydów. Żydzi bowiem już postanowili, że gdy ktoś uzna Jezusa za Mesjasza, zostanie wyłączony z synagogi. Oto dlaczego powiedzieli jego rodzice: „Ma swoje lata, jego samego zapytajcie”. Znowu więc przywołali tego człowieka, który był niewidomy, i rzekli do niego: „Oddaj chwałę Bogu. My wiemy, że człowiek ten jest grzesznikiem”. Na to odpowiedział: „Czy On jest grzesznikiem, tego nie wiem. Jedno wiem: byłem niewidomy, a teraz widzę”. Rzekli więc do niego: „Cóż ci uczynił? W jaki sposób otworzył ci oczy?” Odpowiedział im: „Już wam powiedziałem, a wy nie słuchaliście. Po co znowu chcecie słuchać? Czy i wy chcecie zostać Jego uczniami?” Wówczas go obrzucili obelgami i rzekli: „To ty jesteś Jego uczniem, a my jesteśmy uczniami Mojżesza. My wiemy, że Bóg przemówił do Mojżesza. Co do Niego zaś, to nie wiemy, skąd pochodzi”. Na to odpowiedział im ów człowiek: „W tym wszystkim dziwne jest to, że wy nie wiecie, skąd pochodzi, a mnie oczy otworzył. Wiemy, że Bóg nie wysłuchuje grzeszników, ale wysłuchuje każdego, kto jest czcicielem Boga i pełni Jego wolę. Od wieków nie słyszano, aby ktoś otworzył oczy niewidomemu od urodzenia. Gdyby ten człowiek nie był od Boga, nie mógłby nic uczynić”. Rzekli mu w odpowiedzi: „Cały urodziłeś się w grzechach, a nas pouczasz?” I wyrzucili go precz. Jezus usłyszał, że wyrzucili go precz, i spotkawszy go, rzekł do niego: „Czy ty wierzysz w Syna Człowieczego?” On odpowiedział: „A któż to jest, Panie, abym w Niego uwierzył?” Rzekł do niego Jezus: „Jest nim Ten, którego widzisz i który mówi do ciebie”. On zaś odpowiedział: „Wierzę, Panie!” i oddał Mu pokłon. A Jezus rzekł: „Przyszedłem na ten świat, aby przeprowadzić sąd, żeby ci, którzy nie widzą, przejrzeli, a ci, którzy widzą, stali się niewidomymi”. Usłyszeli to niektórzy faryzeusze, którzy z Nim byli, i rzekli do Niego: „Czyż i my jesteśmy niewidomi?” Jezus powiedział do nich: „Gdybyście byli niewidomi, nie mielibyście grzechu, ale ponieważ mówicie: „Widzimy”, grzech wasz trwa nadal”.

Pismo Święte często podkreśla, że jednym z najpoważniejszych i najczęstszych wyrzutów, jakie Bóg czyni swojemu ludowi w Starym Testamencie jest ślepota, zamknięcie i zatwardziałość serca, które nie pozwalają mu widzieć, docenić i iść za nowościami, jakie On proponuje.

Samuel, o którym słyszeliśmy w pierwszym czytaniu, pomimo całej swej wielkości, nie był wolny od skłonności do patrzenia na rzeczy na sposób ludzki. Zgodnie z poleceniem Boga miał namaścić na króla Izraela jednego z synów Jessego. Kiedy ujrzał Eliaba, był przekonany, że ten typ człowieka musi podobać się Bogu. Ale Bóg uważał inaczej. Zaprzeczył wszystkim wyobrażeniom, jakie Samuel miał o władcy swego narodu. Bóg przekazał mu głęboką naukę: „Nie tak… człowiek widzi, jak widzi Bóg, bo człowiek patrzy na to, co widoczne dla oczu, Pan natomiast patrzy na serce” (1Sm 16, 7). Bóg wybrał Dawida, najmłodszego syna Jessego, nic nie znaczącego pasterza. Biblia jest pełna podobnie nieoczekiwanych Bożych wyborów. Niełatwo nauczyć się myśleć na sposób Boży: widzieć oczami Boga i osądzać według Jego kryteriów.

Dobrze o tym wiedzieli Apostołowie, czego przykładem jest Ewangelia o uzdrowieniu niewidomego od urodzenia. To straszne nigdy nie widzieć światła słońca. Apostołowie – patrząc po ludzku – myśleli, że skoro jest niewidomy od urodzenia, to znaczy, że ktoś zgrzeszył. Chcieli wyjaśnić przyczynę zła, dlatego postawili Jezusowi pytanie: „Rabbi, kto zgrzeszył, że się urodził niewidomy – on czy jego rodzice?”. Pytanie to bardzo wyraźnie odzwierciedla ich tradycyjny sposób myślenia. Odpowiedź Jezusa jest zadziwiająca. Wytrąca z utartych kolein myślenia. Zresztą, Jego odpowiedzi nie zmierzają w kierunku kontynuacji ludzkich opinii; wręcz przeciwnie: Jezus stale wymaga od nas, byśmy przekraczali nasze opinie, nasze tylko ludzkie myślenie. Jezus odpowiedział: „Ani on nie zgrzeszył, ani rodzice jego”. Jedynym wyjaśnieniem jest cel; i to właśnie uświadamia nam Jezus. Nie mówi On, że bycie niewidomym od urodzenia nie jest złem, gdyż jest to straszliwe zło, ale ukazuje jego znaczenie. Dlaczego to wszystko? „Aby objawiły się sprawy Boże”.

Ile razy – nie rozumiejąc zamysłu Boga – pytamy podobnie: Dlaczego to wszystko? A Jezus udziela ciągle tej samej odpowiedzi: „Aby się objawiły sprawy Boże”. Bóg – w swoim zamyśle – dopuścił, by ten człowiek był niewidomy – aby mógł przyjąć inne światło.

„Jak długo jestem na świecie, jestem światłością świata”. To powiedziawszy, splunął na ziemię, uczynił błoto ze śliny i nałożył je na oczy niewidomego. Potem kazał mu obmyć się w sadzawce Siloam. Można się zastanawiać, co musieli myśleć Apostołowie, kiedy zobaczyli, jak Jezus pluje na ziemię i robi błoto! Nie był to zwyczajny gest. Apostołowie musieli sobie mówić: „Cóż on wyrabia przed tym niewidomym?” Tym gestem wobec niewidomego od urodzenia Jezus ustanawia sakramenty, z których każdy jest osobistą więzią z Jezusem, przez Kościół i w Kościele. Wszystkie szczegóły przytoczone przez św. Jana mają nam uświadomić ten osobisty charakter: „uczynił błoto ze śliny i nałożył je na oczy niewidomego, po czym nakazuje mu: „Idź, obmyj się w sadzawce Siloam”. Widzimy tutaj bardzo osobistą więź między Jezusem i tym niewidomym, a najsilniejsza jest więź przez dotyk, gdyż niewidomy nie może widzieć obecnego przy nim Jezusa.

Jak słyszeliśmy, po obmyciu się w sadzawce Siloam niewidomy od urodzenia wrócił, widząc. Zrozumiale było więc osłupienie sąsiadów, którzy mówili do niego: „Jakżeż oczy ci się otwarły?”. Oto pytanie „jak” – wciąż to samo! Jak trudno ludziom zgłębić tajemnicę Bożego miłosierdzia i to miłosierdzie przyjąć! Wszyscy tacy jesteśmy, gdyż miłosierdzie przerasta nasz rozum, przerasta nasz umysł. „Jakżeż oczy ci się otwarły?” Doświadczyłeś czegoś niezwykłego! „Jakżeż oczy ci się otwarły?” On odpowiedział: Człowiek, zwany Jezusem, uczynił błoto, pomazał moje oczy i rzekł do mnie: ‘Idź do sadzawki Siloam i obmyj się’”. Ten gest i te słowa pozostały wyryte w jego sercu. Nie zapominajmy, że „Siloam” znaczy „Posłany”, a Posłanym jest Chrystus. „Poszedłem wiec, obmyłem się i przejrzałem”. Opowiada dokładnie, jak to się wydarzyło. Jezus odszedł, a on zgubił Jego ślad. Zapamiętał tylko jedno: imię Jezusa; w imię Jezusa został uzdrowiony, gest Jezusa go ocalił: to wystarczy. Ale inni dalej go wypytywali. Rzadko się zdarza, by św. Jan podał tak wiele szczegółów. Jeśli to czyni, to nie jest to przypadek. To nie dziennikarska sensacja, Ewangelista Jan chce nam uświadomić coś bardzo ważnego: oddziaływanie Jezusa na człowieka i reperkusje, jakie może to mieć na jego sąsiadów.

Dalej, zaprowadzono uzdrowionego do faryzeuszy. Ci natychmiast dostrzegli to, że tego dnia był szabat i tylko to się liczyło. Sam człowiek nie miał dla nich żadnego znaczenia. Uczynić błoto w dniu szabatu to poważna sprawa! Faryzeusze wyrazili sąd: Jezus nie pochodzi od Boga, gdyż nie przestrzega szabatu. Wtedy inni powiedzieli: „Ale w jaki sposób człowiek grzeszny może czynić takie znaki?”. Uzdrowiony dał ponownie świadectwo: „Położył mi błoto na oczy, obmyłem się i widzę”. Ocaliło go słowo Jezusa połączone z Jego gestem, poprzez jego posłuszeństwo. Faryzeusze pytali jednak dalej: „A ty, co o nim mówisz, jako że ci otworzył oczy?” Innymi słowy: „Jaki jest twój związek z nim? Skoro zostałeś uzdrowiony, to co sobie o tym myślisz? Kim on jest dla ciebie?” Odpowiedział: „To prorok”.

            Wobec oczywistego faktu uzdrowienia niewidomego niektórzy zaczęli mówić: „Czy rzeczywiście był on niewidomy? Ostatecznie, przecież mógł udawać…”. Przywołano więc jego rodziców i wypytywano ich. Ci zaś bali się faryzeuszy, że zostaną odrzuceni za sprzeciwianie się Prawu Mojżeszowemu i powiedzieli: „Zapytajcie jego samego, ma swoje lata: będzie mówił sam za siebie”. Wtedy to ponownie uzdrowiony został przywołany przez faryzeuszy, aby dać po raz kolejny świadectwo. „Oddaj chwałę Bogu”, innymi słowy: „Stań przed Bogiem, i przemów wobec Boga. Stań przed Bogiem i weź Go za świadka. „My wiemy, że człowiek ten jest grzesznikiem”, nie warto o tym rozmawiać, takie jest nasze przekonanie, my to wiemy. Wymowna jest reakcja tego obdarzonego łaską widzenia człowieka: „Czy On jest grzesznikiem, tego nie wiem – innymi słowy: ‘To mnie nie obchodzi, nie mogę tego wiedzieć, jeden Bóg to wie’. „Jedno wiem: byłem niewidomy, a teraz widzę”. Jezus dał mu nie tylko wzrok, dał mu także inne dary: rozumienia i mądrości. O czym świadczy ostatnia scena, kiedy uzdrowiony wyznaje wiarę w Jezusa, mówiąc: „Wierzę, Panie!” i oddał Mu pokłon.”

Człowiek ślepy od urodzenia reprezentuje każdego z nas. Przez uświadomienie sobie własnego stanu oraz szukanie światłości Chrystusa zostajemy uzdrowieni. Przyznajmy się w ciszy własnego serca do swej duchowej ślepoty i prośmy Jezusa o otwarcie naszych oczu wiary… Powtarzajmy – Wierzę Panie! Ale ze świadomością, że wierzący to ten, któremu udaje się widzieć „inaczej”, tzn. z Bożego punktu widzenia – jak właśnie Samuel w pierwszym czytaniu. Wierzący to ten, który nie daje się zwieść temu, co zewnętrzne, choć często cała ta „powierzchowność” robi wokół siebie wiele hałasu i krzyku.

Dobrze, że po miesiącu wysiłków wielkopostnych Liturgia Słowa pomaga postawić sobie ważne pytania: Czy pamiętasz, że Bóg patrzy na to, co w sercu człowieka, na to, co w twoim sercu? W którym miejscu jesteś na drodze wiodącej ku Jezusowi: czy już opadły łuski z twoich oczu, z twojego serca? Czy jesteś na etapie nieśmiałego: „człowiek zwany Jezusem…”, czy żarliwego „wierzę, Panie”? A może, jak pobożni faryzeusze, szukasz tylko tego, co uzasadnia twoje gotowe już przekonania i sądy? Niezależnie od tego, gdzie, na którym odcinku drogi dostrzeżesz samego siebie, wiedz: Bóg patrzy na serce człowieka. Jeśli tylko chcesz go szukać – jesteś na dobrej drodze.

Człowiek poza Chrystusem jest ciemnością, zaś w Chrystusie staje się światłością. Apostoł Paweł, jak nikt inny, przeżył spotkanie z Chrystusem światłością pod Damaszkiem. Stąd może dzisiaj nam przypomnieć: „Niegdyś byliście ciemnością, lecz teraz jesteście światłością w Panu. Postępujcie więc jak dzieci światłości”. Może zwrócić się do nas wezwaniem liturgicznym starochrześcijańskiej liturgii chrzcielnej: „Zbudź się, o śpiący, i powstać z martwych”. Zawołanie to jest wezwaniem do nawrócenia, skierowanym do tylu chrześcijan, którzy chodzą, a wydają się być „śpiącymi”, żyją, a są jakby „martwi”.

„Zbudź się ty, który śpisz, powstań ze snu, a zajaśnieje ci Chrystus”. Tak woła do nas Apostoł Narodów w czasie przygotowania paschalnego. Pomyślmy, że to już czwarty tydzień tego szczególnego okresu – czasu łaski. Co z nią zrobiliśmy, że ciągle jesteśmy jeszcze dawnymi ślepymi ludźmi? Nie czekajmy na później. Oto teraz czas upragniony. Oto teraz dzień zbawienia (2 Kor 6, 2). Nie wolno go przespać ani przegapić. Ktoś powiedział „Boję się Boga przechodzącego obok!” Tak, to jest wielka prawda. Trzeba się bać Boga, który tak blisko nas przechodzi, a nie został zatrzymany naszą wiarą i miłością.

ks. dr Ryszard Kempiak sdb